“ W memoriale do Księcia Adama Czartoryskiego, napisanym w 1815 r. podczas obrad Kongresu wiedeńskiego, Tadeusz Kościuszko wyraził swój pogląd na temat stosunków państwo – kościół. Powiedział:
„Kościół winien być oddzielony od państwa, nie wolno mu zajmować się kształceniem młodzieży. Naród winien być panem własnego losu i jego prawa powinny być nadrzędne wobec praw Kościoła. Żadna religia nie może im przeczyć, odwołując się do prawa boskiego, przeciwnie, każda religia powinna być posłuszna prawom ustanowionym przez naród”. ”