Czkawka powstaje w wyniku kurczenia się i obniżania przepony, kiedy wdychamy powietrze i wypełnia ono nasze płuca. Przepona rozluźnia się przy wydechu, nad czum czuwają nerwy przeponowe, które odchodzą od rdzenia kręgowego przy szyi. To właśnie one są kluczowe, bo wysyłają sygnały, gdy zakończenia nerwów zostają podrażnione. Powoduje to nieregularną pracę przepony, czyli nierównomierny oddech, nazywany skurczami spazmatycznymi. I przed nimi organizm broni się, poprzez szybkie wciąganie powietrza do płuc. Towarzyszy temu zamykanie strun głosowych i głośni, co odcina dopływ powietrza – i mamy klasyczną czkawkę.

Kluczem jest więc podrażnienie nerwów przeponowych, które zdarza się podczas szybkiego jedzenia. Zanim do mózgu dotrą sygnały o wypełnieniu żołądka, zostaje on wypełniony i rozciągnięty, także połykanym powietrzem. Powiększa się na tyle, że uciska przeponę, co właśnie powoduje podrażnienie nerwów. Mamy też z tym do czynienia w przypadku połknięcia gorącego lub bardzo zimnego napoju - wtedy podrażnione zostaje także gardło, co również wywołuje czkawkę. Kolejny powód to alkohol. Powiedzenie o „pijackiej czkawce” nie wzięło się z niczego. Alkohol zwiotcza bowiem mięśnie, od których zależy praca przepony.

Z czkawką najczęściej zmagają się osoby nerwowe. Stres powoduje szybsze bicie serca, co przekłada się na nieregularny oddech. Czkawka często towarzyszy więc np. nerwicy.

Domowe sposoby na czkawkę
Najczęściej stosuje się wstrzymanie oddechu. Powoduje to zwiększenie poziomu dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu, co przekłada się na rozluźnienie przepony. Według ostatnich badań w ten sposób przekazujemy sygnał do obwodów w mózgu, odpowiedzialnych za filtrowanie powietrza. Ten sam efekt uzyskamy oddychając powoli przez papierową torebkę.

Można też spróbować uciskać wnętrze dłoni kciukiem drugiej ręki. Powinno to być na granicy bólu. Dzięki temu zakłócimy bodźce docierające do układu nerwowego. Można też dokonywać ucisku za małżowinami usznymi. Niektórzy stosują też... wystawienie języka. W ten sposób prowokują struny głosowe do otwarcia, co wpływa na łagodzenie skurczów przepony.

Nieco mniej popularny sposób, ale jeden z najbardziej skutecznych, to picie zimnej wody małymi łykami. Rytmiczna praca przełyku może być też imitowana przez żucie skórek od chleba lub ssanie kostek cukru. Przede wszystkim należy jednak zadbać o dietę - lekkostrawną - i jeść mniejsze posiłki.

Kiedy czkawka może niepokoić?
Jeśli czkawka nie przechodzi przez godzinę, albo często się powtarza, trzeba skontaktować się z lekarzem. Jej powodem mogą być np. wrzody żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy, powiększona tarczyca lub zapalenie płuc. Przy chorobach, czkawka czasem nie zanika nawet podczas snu. Bywa tak u zmagających się z wrzodami żołądka czy powiększeniem tarczycy. W tym przypadku ataki czkawki utrzymują się regularnie po 5-7 minut. Czkawka może być też jedynym objawem zapalenia płuc, zapalenia gardła, a nawet nowotworów wątroby i żołądka, cukrzycy i choroby Parkinsona.

Czkawka u dzieci
U dzieci czkawka zdarza się znacznie częściej, niż u dorosłych. Dzieje się tak zwłaszcza w okresie, kiedy uczą się ssania. Z wiekiem objawy stają się coraz rzadsze, a zanikają mniej więcej w okolicach trzeciego miesiąca życia. Występują najczęściej podczas lub po karmieniu. Z tego samego powodu co u dorosłych - łapczywego jedzenia i towarzyszącego mu połykanie powietrza. Czkawka może też pojawić się przy dużych zmianach temperatury lub po gwałtownym wybuchu śmiechu.

Krótkiej i niezbyt częstej czkawki nie trzeba się pozbywać, ale trzeba tak zrobić, gdy jest długotrwała. Można to zrobić przystawiając dziecko do piersi lub podając mu herbatkę dla niemowląt. To je uspokoi. Malec nie powinien też doświadczać gwałtownych zmian temperatur. Można też dziecko rozśmieszyć, bo regularny śmiech wpływa pozytywnie na rytm oddechu - w przeciwieństwie do nagłych wybuchów śmiechu. Czasami pomaga też delikatne dmuchnięcie w twarz, które zmienia odczucia nerwowe i kończy czkawkę.

Opracowanie na podstawie redakcji serwisu gastryczne.pl. Dowiedz się więcej na temat czkawki i innych dolegliwości gastrycznych.