Wystawa powstała z inicjatywy prof. Wolfganga Zwickela z Uniwersytetu Jana Gutenberga z Moguncji, wieloletniego kierownika międzynarodowego projektu wykopaliskowego w el-Minieh (Tel Kinneret) i była prezentowana w całych Niemczech, w Austrii i na Węgrzech. Do Polski sprowadziła ją profesor Uniwersytetu Łódzkiego Ilona Skupińska-L?vset.

Wystawa umożliwia nam poznanie prorokini Miriam, położnej Schifry, pasterki Racheli, niewolnicy Hagar, sprzedawczyni purpury Lidii. To kobiety przemawiające do nas bezgłośnie z kart Starego i Nowego Testamentu, których historie opisywane były w dygresjach starożytnych traktatów, którym czas i historia odebrały głos. Do niedawna bezimienne, dzisiaj powracają do świata żywych i opisują swoje życie dzięki archeologii. Wyciąga ona na światło dzienne przedmioty codziennego użytku, domowe sprzęty, narzędzia, zastawy stołowe, biżuterię, drobiazgi. Snują one opowieść o swoich właścicielkach.

Świat Miriam i Racheli to świat honoru i wstydu,  świat, którym rządził mężczyzna i potrzeby grupy, którą kierował. Kobiecie pozostawała rola tej, która te potrzeby zaspokaja. Stopień w jaki wywiązywała się ze swoich obowiązków decydował o jakości jej życia, o uznaniu lub wykluczeniu. Cała jej egzystencja była determinowana przez więzy krwi (przynależność do klanu, rodu), status społeczny rodziny, a potem męża oraz status materialny. 

W świetle prawa i religii była obywatelem i wyznawcą drugiej kategorii, miała znaczenie podrzędne, wręcz przedmiotowe. Życie Miriam, tej zwykłej kobiety, której imię zatarł czas i sucha ziemia starożytnego Izraela, upływało od lat najmłodszych po jesień życia na ciężkiej pracy związanej z utrzymaniem domu, z opieką nad rodziną. Większość zamieszkiwała niewielkie osiedla, w małych czteroizbowych domach. Niewiele kobiet zajmowało się rzemiosłem w celach zarobkowych, raczej były to prace związane z utrzymaniem gospodarstwa. 

W wieku odpowiednim do zawarcia małżeństwa, narzeczony wykupywał dziewczynę i odtąd pracowała dla niego, w jego domu, rodziła jego dzieci. Młodzi spotykali się przeważnie przy studni. Wyprawy po wodę były jedyną, bezcenną chwilą samotności. Wesele trwało siedem dni. Małżonka podążała  potem do miejsca zamieszkania męża. Synów przysposabiał do rzemiosła mąż, a ona uczyła swoje córki wszystkiego, co sama umiała – wypiekania chleba, oporządzania zwierząt, tkania, pracy w polu. Niczego nie dziedziczyła. Po śmierci męża, jeśli nie zajmował się nią najstarszy syn, była skazana na tułaczkę i powolną śmierć głodową.

Ale Miriam bynajmniej nie miała w swym życiu tylko trosk. Lubiła muzykę, umiała grać na bębenku i tańczyć. Ludzie szukali jej towarzystwa, okazywali jej szacunek. Dbała o siebie, o swój wygląd, jak współczesne kobiety. Musiała mieć dwie piękne suknie, ozdobny pasek i dobre sandały. Nie upinała włosów, nosiła je rozpuszczone, tak, jak lubił mąż. Malowała oczy popiołem, na usta nakładała ochrę. Ciało natłuszczała oliwą.

Pustynia przed wiekami zagarnęła ciała tych bezimiennych kobiet, uciszyła pieśń ich życia, ich historie. Dziś z tego samego piasku wyłaniają się obrazy przeszłości, które możemy odczytać, z których powstaje Miriam.

Abstrahując od faktu, że kobieta jest wyśmienitym i ciągle nie zgłębionym tematem wszelkich prac i wysiłków, również naukowych, jej wpływ na losy poszczególnych społeczności, ramy jej życia w konkretnych odcinkach czasu to szalenie interesująca kwestia. W kontekście tak rozwiniętego przecież w naszym kraju kultu maryjnego, naprawdę warto poznać bliżej  starotestamentową Miriam. Zapraszamy zatem w grudniu i styczniu do Muzeum Podkarpackiego w Krośnie na wystawę „Kobiety w czasach biblijnych”.

K. Krępulec-Nowak
Foto: MP Krosno