Początek lat 90. to powrót fabuły, charakterystyczny dla twórczości Olgi Tokarczuk czy Andrzeja Stasiuka. Ale równocześnie prozy realistyczno-mityzującej, opisującej ludzi w mitycznej przestrzeni, jak np. w „Opowieściach galicyjskich” A. Stasiuka czy powieści Tokarczuk „Prawiek i inne czasy”. W tym nurcie pozostaje również twórczość Anny Boleckiej, Pawła Huelle, Stefana Chwina czy bardziej nostalgicznie-groteskowo Jerzego Pilcha.

Równolegle zaczyna się pojawiać proza feministyczna i skandalizująca, jak proza Manueli Gretkowskiej jako rodzaj sprzeciwu wobec tego, co istniało w tradycyjnej kulturze. Pojawia się nowy rodzaj tożsamości bohatera - płynnej, która się zmienia, co sprawia trudność odbiorcy. Najgłośniejszą taką powieścią była „Absolutna amnezja” Izabeli Filipiak.

Z bumu na literaturę popularną zaczyna się pojawiać proza fantastyczna. Niezmienną popularnością w tym nurcie cieszy się twórczość Jacka Dukaja czy Wita Szostaka. Drugą sferą literatury popularnej, która zmienia swoja rangę, jest powieść kryminalna, m.in. za sprawą takich autorów jak Marek Krajewski czy Marcin Świetlicki. Literatura, która wcześniej była oceniana jako niska, zaczyna być traktowana na równi z tzw. literatura wysoką.

Odpowiedzią na współczesne czasy stała się literatura postmodernistyczna, charakterystyczna dla prozy m.in. Marka Bieńczyka.
Książką przełomu wieków, która zmusiła osoby zajmujące się literaturą do przeformułowania swojego myślenia o prozie, stała się „Wojna polsko-ruska” Doroty Masłowskiej, w której akcent z fabuły zostaje przesunięty na język. „Granice naszego świata są granicami naszego języka” - mówi Masłowska. Myślenie o prozie XXI wieku i granicach w literaturze zmienia również proza Michała Witkowskiego i jego „Lubiewo”.

Obok prozy autorów urodzonych po roku 1970 jak Daniel Odija czy Mariusz Sieniewicz, cały czas obecna jest również proza pisarzy starszego pokolenia jak Wiesław Myśliwski, Zbigniew Kruszyński czy Magdalena Tulli, której powieści, jak mówiła dr Kozicka, utkane są ze świadomości, że wszystko, co mówimy i tworzymy, jest pewną sztucznością, w której się poruszamy, a jednocześnie bardzo głęboko dotykającą naszego myślenia o świecie, jak choćby w przypadku powieści „Skaza”. - To doskonały przykład, że świadomość językowa, metatekstowość, intertekstualność nie przeszkadzają, ale pomagają w tworzeniu literatury, która nas dotyka - mówiła dr Kozicka.

Na zakończenie słuchacze mogli usłyszeć o najwybitniejszych reportażystach początku naszego wieku, których książki cieszą się ogromnym zainteresowaniem wśród czytelników. Twórcy polskiej szkoły reportażu, czyli Ryszard Kapuściński i Hanna Krall, otworzyli drogę temu gatunkowi do zaistnienia w najnowszej literaturze na równi z powieścią. Nazwiska Wojciecha Jagielskiego, Mariusza Szczygła, Wojciecha Tochmana czy Jacka Hugo-Badera to tylko przykłady osób, które doskonale potrafią łączyć i opisywać prawdziwe miejsca, ludzi, zdarzenia w sposób, który powoduje, że po ich książki sięgają osoby w każdym wieku.

Dr Dorota Kozicka - historyczka i krytyczka literacka, pracuje w Katedrze Krytyki Współczesnej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książki Wędrowcy światów prawdziwych: dwudziestowieczne relacje z podróży (2003) oraz zbioru „Chamuły”, „gnidy”, „przemilczacze”... Antologia polskiego pamfletu dwudziestowiecznego (2010); współautorka opracowania „Kartografowie dziwnych podróży”. Wypisy z polskiej krytyki literackiej XX wieku (2004) oraz Leksykonu postaci literackich (2004); współredaktorka Dyskursów krytycznych u progu XXI wieku (2007) i książki Literatura - punkty widzenia - światopoglądy. Prace ofiarowane Marcie Wyce (2007). Jest jurorem telewizyjnego programu „Od słowa do słowa”, poświęconego najnowszej literaturze w TVP Kultura.

Wykład zorganizowany przez Krośnieńską Biblioteką odbył się w ramach projektu W obiektywie słów - promocja literatury najnowszej”, na który KBP otrzymała dofinansowanie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Programu „Wydarzenia artystyczne. Priorytet 4. Literatura”.

Patronat medialny nad projektem, którego głównym celem jest promocja czytelnictwa i literatury najnowszej, objęli tygodnik „Nasz Głos” i portal internetowy KrosnoCity.pl

Monika Machowicz
Foto: KBP